Dubbelbeeld: zie jij de ander echt of door een oude bril?

Herken je dit?

Je hebt een collega die je altijd prikkelt—je vindt hem betuttelend, irritant of misschien zelfs bedreigend. Of je voelt je bij je leidinggevende precies zoals je je vroeger voelde bij je vader of moeder: onzeker, onder druk gezet of juist genegeerd. Hoe komt het dat sommige mensen zulke sterke reacties in je oproepen? Dit kan te maken hebben met een diep geworteld patroon: dubbelbeeld.

In de systemische coaching, zoals beschreven door Jan Jacob Stam en Bibi Schreuder, verwijst dubbelbeeld naar een verwarring in je waarneming. Je kijkt naar iemand in het heden, maar ziet (onbewust) iemand uit het verleden—zoals een ouder, grootouder of andere belangrijke figuur. Hierdoor projecteer je gevoelens, verwachtingen en conflicten uit het verleden op de persoon die voor je staat. Dit kan ingrijpende gevolgen hebben voor je werk en privéleven.

Wat is dubbelbeeld?

Het patroon van dubbelbeeld ontstaat vaak door een onopgelost of niet-erkend familietrauma. Je brein herkent iets in een persoon—een stem, houding, gedrag—dat lijkt op iemand uit je verleden en activeert automatisch oude emoties. Dit kan ervoor zorgen dat je mensen niet ziet zoals ze werkelijk zijn, maar door een gekleurde lens.

Voorbeeld:

• Je nieuwe manager is streng en direct. Onbewust roept dit de oude angst op die je als kind voelde bij een veeleisende vader. Hierdoor voel je je onzeker, terwijl er feitelijk niets aan de hand is.
• Je partner vraagt je om iets te doen en ineens voel je weerstand. Niet omdat de vraag onredelijk is, maar omdat het je herinnert aan hoe een ouder je vroeger altijd controleerde.

Zolang je dubbelbeeld niet herkent, blijf je onbewust reageren op iets uit je verleden in plaats van op de realiteit.

Op de werkvloer kan dubbelbeeld leiden tot verwarring en complexe dynamieken. Denk aan situaties waarin je:

🔹 Je leidinggevende ziet als een ouderfiguur, waardoor je overmatig bevestiging zoekt of juist rebels wordt.
🔹 Een collega als een ‘concurrent’ ervaart, terwijl dat gevoel eigenlijk uit een oude broer-zus dynamiek komt.
🔹 Onbewust denkt dat een klant je afwijst, terwijl je feitelijk teruggrijpt op oude ervaringen van afwijzing.

Deze projecties kunnen je groei en succes in de weg staan, omdat je niet handelt op basis van het heden, maar op basis van oude patronen.

Ook in je persoonlijke relaties kan dubbelbeeld voor problemen zorgen:

• Je partner triggert emoties die eigenlijk bij een ouder horen.
• Je behandelt je kind anders dan je zou willen, omdat hij of zij je herinnert aan een broer of zus.
• Je voelt je verantwoordelijk voor een vriend(in) op een manier die lijkt op de rol die je als kind in je gezin had.

Dit belemmert je om écht in verbinding te staan met de ander en in het moment te leven.

Wil je weten of jij last hebt van dubbelbeeld? Stel jezelf deze vragen:

1. Reageer je in bepaalde situaties opeens anders dan je normaal zou doen?
   → Bijvoorbeeld overdreven emotioneel of juist extreem afstandelijk?
2. Heb je weleens dat je begint te hakkelen of je onzeker voelt bij een specifieke persoon?
   → Dit kan een signaal zijn van een oud patroon dat wordt getriggerd.
3. Hoor je jezelf praten en voel je dat je woorden niet helemaal kloppen?
   → Misschien zeg je wat van je verwacht wordt, maar voelt het niet als écht van jou.
4. Heb je een ‘allergie’ voor iemand, zonder duidelijke reden?
   → Misschien lijkt die persoon onbewust op iemand uit je verleden.
5. Heb je het gevoel dat mensen jou zien als iemand anders dan je werkelijk bent?
   → Alsof je een rol moet spelen die niet bij je past?

Als je één of meerdere van deze vragen met ‘ja’ beantwoordt, is de kans groot dat dubbelbeeld een rol speelt in jouw leven.

Gelukkig kun je dit patroon doorbreken. Hier zijn drie effectieve interventies:

1. Zet de film stil

Benoem de situatie feitelijk:

• Wat gebeurt er écht?
• Wat voel ik?
• Waar ken ik dit gevoel van?

Door je bewust te worden van het patroon, haal je de projectie uit het heden.

2. Systemisch parkeren

Zeg (in gedachten) tegen de oude dynamiek:
“Dank dat je bent opgedoken. Ik begrijp nu dat je mij beïnvloedde, maar ik laat je los. Ik richt mij op de persoon die werkelijk voor mij staat.”

Dit helpt je om de projectie los te laten.

3. Onderzoek de relatie opnieuw

• Wat verandert er als je deze persoon loskoppelt van je verleden?
• Hoe ziet de situatie eruit zonder de oude emotionele lading?

Vaak merk je direct dat je anders naar de ander kijkt—met minder spanning en meer openheid.

Dubbelbeeld is een onbewust patroon dat vaak diep geworteld is. Maar zodra je het herkent, ontstaat de mogelijkheid om het te doorbreken. Dit brengt rust in je relaties en helderheid in je werk en privéleven.

Wil jij onderzoeken op welke manier dubbelbeeld jouw leven beïnvloedt? SoFrankly helpt je om ingesleten patronen te herkennen en te doorbreken. Neem contact op en ontdek hoe jij weer vrij kunt kijken.

Over SoFrankly

Loop je vast in je werk of privé? Merk je dat je steeds in dezelfde patronen blijft hangen? SoFrankly helpt je om deze patronen te doorbreken. Met oprechte aandacht en eerlijke confrontatie opent Frank van den Bichelaer de weg naar zelfinzicht en nieuwe innergy. Lees meer over andere ingesleten patronen als triangulering, identificaties, redderrol en parentificatie op de website van SoFrankly.

Werkwijze
Met oprechte aandacht en eerlijke confrontatie opent Frank van den Bichelaer jouw weg naar zelfinzicht en nieuwe innergy. Hij maakt graag gebruik van coachtechnieken zoals familie- en organisatieopstellingen, oplossingsgericht coachen, voice dialogue en provocatief coachen.

Wil je meer weten? Neem contact op met Frank en ontdek op welke manier coaching je kan helpen om het verleden los te laten en het heden écht te zien.